Της Ηλιάνας Μούσα
Χριστούγεννα! Δίχως αμφιβολία η ομορφότερη περίοδος του χρόνου και μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης. Ολόκληρη η πλάση γιορτάζει και οι απανταχού Χριστιανοί υποδέχονται με κάθε λαμπρότητα τη γέννηση του θείου βρέφους, σε όποιο σημείο του πλανήτη και αν βρίσκονται.
Τα ήθη και τα έθιμα μπορεί να διαφέρουν από χώρα σε χώρα, από πόλη σε πόλη, από χωριό σε χωριό. Ωστόσο, κάποια στοιχεία παραμένουν κοινά ανά το παγκόσμιο. Ένα εξ’ αυτών είναι η δημιουργία της Χριστουγεννιάτικης φάτνης. Είναι γεγονός πως σε όποια χώρα κι αν ταξιδέψεις τέτοια περίοδο, όπου κατοικούν Χριστιανοί, σίγουρα σε κάποιο σημείο αν όχι σε αρκετά, θα αντικρίσεις την αναπαράσταση της στιγμής της Γέννησης.
Ποια όμως είναι στ’ αλήθεια η ιστορία της φάτνης των Χριστουγέννων; Πότε και για ποιο σκοπό «γεννήθηκε» η ανάγκη δημιουργίας της φάτνης;
Η αρχή της δημιουργίας
Πρόκειται για ένα έθιμο της Καθολικής Εκκλησίας που έχει τις ρίζες του στην Ιταλία. Συγκεκριμένα, η ανάγκη δημιουργίας προέκυψε από το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν τότε αγράμματοι και αδυνατούσαν να διαβάσουν και να καταλάβουν το Ευαγγέλιο. Κι έτσι δημιουργήθηκε μια πρώτη απλή αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού, την οποία βλέπουμε να εξελίσσεται με την πάροδο των χρόνων.
Η πρώτη φάτνη είχε στηθεί το 1223 στην πόλη Greccio της Ιταλίας από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης. Με σκοπό να κάνει πιο παραστατική τη Θεία Λειτουργία και να κάνει τους χωρικούς να νιώσουν περισσότερο τα Χριστούγεννα, ο Άγιος Φραγκίσκος, έβαλε μέσα στη σπηλιά όπου λειτούργησε, μια πάχνη και δύο ζωντανά ζώα: έναν γάιδαρο και μια αγελάδα. Παρόμοιες αναπαραστάσεις επαναλήφθηκαν και στη συνέχεια, ενώ με τα χρόνια, άνθρωποι και ζώα αντικαταστάθηκαν με ανάγλυφες φιγούρες.
Η ανάπτυξη των τεχνών και κυρίως της γλυπτικής έχει οδηγήσει στη δημιουργία τρισδιάστατων αγαλμάτων στα οποία προστίθενται ολοένα και περισσότερες λεπτομέρειες και τα οποία «ζωντανεύουν» τη μοναδική στιγμή της Γέννησης του Θεανθρώπου. Μέσα στη φάτνη παρουσιάζονται κυρίως η Παναγία, ο Ιωσήφ και το θείο βρέφος, οι οποίοι μπορεί να πλαισιώνονται από βοσκούς, μάγους, αγγέλους και ζώα. Όλες οι φιγούρες είναι σχεδιασμένες με λεπτομέρειες σε χαρακτηριστικά και ενδυμασίες.
Καθοριστικό έτος για την εξέλιξη της φάτνης θεωρείται το έτος 1734, χρονιά κατά την οποία βασιλιάς της Νάπολης της Ιταλίας γίνεται ο Κάρολος ο 3ος. Ο Κάρολος ξόδεψε άφθονο χρόνο και χρήμα για την κατασκευή της βασιλικής φάτνης, κάτι που μιμήθηκαν και οι πλουσιότερες οικογένειες της πόλης αφού προσπάθησαν να φτιάξουν στα δικά τους σπίτια εξίσου εντυπωσιακές φάτνες. Μετά από την συγκεκριμένη χρονιά, η Νάπολη έγινε το σπουδαιότερο κέντρο κατασκευής φάτνης στην Ευρώπη.
Φάτνες στον κόσμο
Αν κάποιος βρεθεί στη Ρώμη αυτή την περίοδο των Χριστουγέννων, πρόκειται να συναντήσει εντυπωσιακές φάτνες μικρές και μεγάλες σε κάθε γωνιά της πόλης, με επιβλητικότερη όλων, αυτήν που στήνεται στο κέντρο της μεγαλοπρεπούς πλατείας του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό. Πρόκειται για μια μεγάλη φάτνη που στήνεται κάθε χρόνο σε φυσικό μέγεθος, με αγάλματα που αναπαριστούν με κάθε ακρίβεια την Αγία Οικογένεια, ζώα και πολλές άλλες φιγούρες.
Στο Παρίσι, πολλοί είναι εκείνοι που επισκέπτονται την Παναγία των Παρισίων για να δουν τόσο το μεγαλύτερο χριστουγεννιάτικο δέντρο του Παρισιού όσο και για να θαυμάσουν τη φάτνη που στήνεται κάθε χρόνο εκεί και θεωρείται η πιο εντυπωσιακή της πόλης.
Στη Γερμανία, όπου μεγαλύτερη έμφαση δίνεται στην χριστουγεννιάτικη διακόσμηση των σπιτιών, στα περισσότερα σπίτια κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο βρίσκεται και η παραδοσιακή ξύλινη φάτνη.
Στο Λίβανο, οι περισσότεροι δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη φάτνη παρά στο χριστουγεννιάτικο δέντρο. Περίπου δύο βδομάδες πριν τα Χριστούγεννα φυτεύουν σπόρους από ρεβίθια, φασόλια και φακές σε μπολάκια με βαμβάκι και με τους βλαστούς που βγαίνουν διακοσμούν τις φάτνες τους.
Στην Κύπρο…
Με παρόμοιο τρόπο γίνεται και η χριστουγεννιάτικη διακόσμηση στην Κύπρο. Μπορεί να συναντήσει κανείς φάτνες, σε δρόμους και πλατείες του νησιού, σε σπίτια κάτω από τα χριστουγεννιάτικα δέντρα, καθώς και μέσα ή έξω από ναούς. Φάτνες μικρές και μεγάλες, φάτνες σε εικόνες ή που αναπαρίστανται με τρισδιάστατα αγάλματα.
Από τις πιο εντυπωσιακές φάτνες της Κύπρου, είναι η φάτνη που κοσμεί κάθε Χριστούγεννα τον επιβλητικό ναό του Αγίου Γεωργίου στον κατεχόμενο Κορμακίτη. Εδώ και χρόνια, δυο-τρεις μέρες μετά την έναρξη των Εσπερινών των Χριστουγέννων, οι σεβαστές καλογριές μαζί με νέους του χωριού, ετοίμαζαν τη φάτνη μέσα στη μεγάλη εκκλησία. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μικρογραφία της Βηθλεέμ και της σπηλιάς όπου γεννήθηκε ο μικρός Χριστός. Όλα τα αγάλματα και τα υλικά που χρησιμοποιούνταν για την αναπαράσταση ήταν πραγματικά εξαιρετικά και όλοι όσοι είχαν την τύχη να δουν τη φάτνη του Κορμακίτη από κοντά, έχουν παραδεχτεί ότι αναμφίβολα πρόκειται για μιαν από τις ωραιότερες φάτνες που στήνονται τα Χριστούγεννα. Εκτός αυτού, αξίζει να σημειωθεί ότι τις μέρες των Χριστουγέννων από τη φάτνη λείπουν τα αγάλματα των τριών μάγων, τα οποία προστίθενται την Πρωτοχρονιά αφού οι μάγοι έφτασαν στη σπηλιά όπου γεννήθηκε ο Χριστός, κάποιες μέρες αργότερα.
Η εντυπωσιακή φάτνη αποτελεί πια σημείο αναφοράς και περηφάνιας για τον κάθε Μαρωνίτη του Κορμακίτη. Είναι αυτή, που φαντάζει τόσο αληθινή και που δίνει ένα διαφορετικό νόημα στην ομορφότερη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Είναι εκεί, που γαληνεύει η ψυχή, «ζωντανεύει» η προσευχή και «γεννιέται» ξανά και ξανά η ελπίδα για τις καλύτερες μέρες που θα ‘ρθουν!
Πηγή: Εφημερίδα “Ο Τύπος των Μαρωνιτών”
