Του Θεοφιλέστατου π. Ιωάννη Ορφανού, Χωρεπισκόπου των Μαρωνιτών της Κύπρου (αναδημοσίευση από την Εφημερίδα “Ο Τύπος των Μαρωνιτών”, Αρ. Φύλλου 112) / Φώτο: Κύπρος Διόλας
Το Πάσχα είναι η μεγαλύτερη εορτή των Χριστιανών. Σ’ αυτή γίνεται η ανάμνηση της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού δηλ. ο τρόπος με τον οποίον έγινε η σωτηρία των ανθρώπων, η αρχή της Νέας Διαθήκης και η επαναφορά τους στη Βασιλεία του Θεού. Γι’ αυτό οι Χριστιανοί με μεγάλη λαμπρότητα και ευλάβεια προστρέχουν στις Εκκλησίες για να προσκυνήσουν τα Πάθη του Χριστού και να εορτάσουν το κοσμοσωτήριο γεγονός της Ανάστασής του, αλλά συνάμα να φροντίσουν και για τη δική τους ανάσταση με τη μετάνοια και την επιστροφή στο Θεό, τρεφόμενοι με το Σώμα και το Αίμα του Αναστημένου Xριστού. Η λέξη «Πάσχα» είναι αιγυπτιακή και σημαίνει «πέρασμα». Μ’ αυτό οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, που είχαν σαν Θεό τους τον Ήλιο, εννοούσαν το Πάσχα του Ηλίου δηλ. Το πέρασμά του από τον Τροπικό του Αιγόκερου στον Τροπικό του Καρκίνου. Το πέρασμα από το Χειμώνα στο Καλοκαίρι, από το θάνατο στη ζωή και κατά κάποιο τρόπο θα μπορούσαμε να πούμε την Άνοιξη, την αρχή της νέας ζωής. Αυτό είναι το Πάσχα, η μεγάλη εορτή των Αιγυπτίων και σ’ αυτό οι γεωργοί πρόσφεραν τις απαρχές των εσοδειών τους και οι βοσκοί τα πρωτότοκα αρνιά τους σαν θυσία στο θεό Ήλιο.
Ως γνωστόν οι Εβραίοι, ο περιούσιος Λαός του Θεού, έζησαν πάνω από τετρακόσια χρόνια στην Αίγυπτο και καθώς ήταν φυσικό, ζώντας μέσα σ’ ένα περιβάλλον αιγυπτιακό, απέκτησαν πολλά από τα ήθη και έθιμα ακόμη και εορτές των Αιγυπτίων, τα οποία ήσαν ειδωλολατρικά και επομένως εναντίον της πίστης τους στον αληθινό Θεό. Ο Μωυσής όμως, ο μεγάλος αρχηγός των Εβραίων, εκείνος που θα τους ελευθερώσει από την σκλαβιά της Αιγύπτου και θα τους οδηγήσει στη γη της Επαγγελίας, τη Χαναάν, την πατρίδα που τους έδωσε ο Θεός μέσω του πατέρα τους Αβραάμ, θα δώσει μια νέα σημασία στο Πάσχα. Είναι το «πέρασμα» των Εβραίων από την Αίγυπτο στη Γη της Επαγγελίας, από τη σκλαβιά στην ελευθερία με τη βοήθεια του Θεού.
Την ημέρα της αναχωρήσεώς τους από την Αίγυπτο, ο Θεός επισκέφτηκε το Λαό του με τη δεκάτη πληγή, φονεύοντας δια του αγγέλου του τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων. Ο εξολοθρευτής και τιμωρός άγγελος δεν σκότωσε τα πρωτότοκα των Εβραίων διότι αυτοί, κατόπιν προσταγής του Μωυσή έσφαξαν από ένα αρνί και άλειψαν τις παραστάδες στις πόρτες των οικιών τους, ώστε ο άγγελος εξολοθρευτής να μην εισέλθει στις οικίες των Εβραίων και να φονεύσει τα πρωτότοκά τους. Θυμούμενοι αυτό το γεγονός οι Εβραίοι θα πρέπει να ξεχάσουν το Πάσχα των Αιγυπτίων και να γιορτάζουν το δικό τους Πάσχα, το δικό τους πέρασμα από τη σκλαβιά στην ελευθερία, δείχνοντας την ευγνωμοσύνη τους στο Θεό των Πατέρων τους Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ.
Το Πάσχα θα είναι εθνικοθρησκευτική εορτή για τους Εβραίους, θα είναι η ανάμνηση της απελευθέρωσής τους από τους Αιγυπτίους και θα τη γιορτάζουν κάθε χρόνο στις 14 του μηνός Νισσάν δηλ. του Απρίλη που είναι η πρώτη πανσέληνος της Άνοιξης, διότι τη νύχτα της πανσέληνου του Απρίλη πήραν το δρόμο της φυγής από την Αίγυπτο. Την ημέρα του Πάσχα θα τρώνε το αρνί του Πάσχα και τα άζυμα. Στην αρχή η εορτή αυτή θα είναι οικογενειακή και το αρνί του Πάσχα πρέπει να είναι χρονιάρικο και αρτιμελές. Με το αίμα του θα αλείφουν τις πόρτες των οικιών τους ως ένδειξη της προστασίας από το Θεό. Το κρέας του τρώγεται σ’ ένα σύντομο δείπνο όπου οι συνδαιτημόνες θα είναι έτοιμοι για ταξίδι. Είναι με το πέρασμα των αιώνων που το Πάσχα θα λάβει και τη μορφή εορτής του Ναού δηλ. στο βωμό του Ναού να προσφέρεται από τους Ιερείς η θυσία του αρνιού και η ανανέωση της Διαθήκης των Εβραίων με το Θεό.
Σ’ αυτό θα συμμετέχουν μόνο οι περιτμημένοι Εβραίοι. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι το Πάσχα θα συνεχίσει να εορτάζεται και με την οικογενειακή του μορφή. Είναι σ’ αυτές τις δύο μορφές που το Πάσχα θα εορτάζεται από τους Εβραίους στην εποχή του Ιησού Χριστού. Ο Μεσσίας στην αρχή μετέχει στο Ιουδαϊκό Πάσχα. Θα το ήθελε καλύτερο, αλλά τελικά θα το αντικαταστήσει ολοκληρώνοντάς το. Οι συνοπτικοί Ευαγγελιστές περιγράφουν το τελευταίο δείπνο, έστω και αν ο Μυστικός Δείπνος έγινε σαν πασχαλινό δείπνο στην παραμονή του Ιουδαϊκού Πάσχα και μέσα στα τείχη της Ιερουσαλήμ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το δείπνο ενός νέου Πάσχα: πάνω στις τυπικές ευλογίες που απευθύνονται στον άρτο και τον οίνο, ο Ιησούς μεταμοσχεύει το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Προσφέροντας ως βρώση το σώμα του και ως πόση το αίμα του, παρουσιάζει το θάνατό του ως τη θυσία του Πάσχα της οποίας ο ίδιος είναι ο νέος αμνός, η σύσφιξη της Νέας Διαθήκης μεταξύ Θεού και ανθρώπων που θα επισφραγιστεί με το Σώμα και το Αίμα του. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, για να μας δείξει τη νέα τροπή του Πάσχα των Εβραίων, φροντίζει να συμπέσουν στις 14 του Νισσάν η θυσία του αμνού και ο σταυρικός θάνατος του πασχαλινού θύματος.
Αφού σταυρώθηκε ο Ιησούς την παραμονή ενός Σαββάτου, ανασταίνεται την επομένη του ιδίου Σαββάτου, την πρώτη μέρα της εβδομάδος. Είναι κατ’ αυτή την πρώτη ημέρα που οι Απόστολοι θα βρουν τον Κύριό τους αναστημένο και κατ’ αυτήν επίσης την ημέρα ο Ιησούς αναστημένος θα εμφανιστεί στους Αποστόλους του ενώ αυτοί θα τελούν τη Θεία Ευχαριστία. Είναι κατ’ αυτήν την ημέρα που οι πρώτοι χριστιανοί θα κάνουν τις συνάξεις τους για τον τεμαχισμό του άρτου και που θα ονομαστεί η Ημέρα του Κυρίου, η Κυριακή. Θα τους θυμίζει την Ανάσταση του Χριστού και θα τους ενώνει μαζί του στο μυστήριο της Ευχαριστίας.
Η Κυριακή, η πρώτη ημέρα της εβδομάδας θα είναι για τους πρώτους χριστιανούς το Πάσχα. Βεβαίως δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι πρώτοι χριστιανοί ήσαν Εβραίοι και εόρταζαν και το Ιουδαϊκό Πάσχα στο Ναό μαζί με τους άλλους ομοεθνείς τους, όμως από την πρώτη στιγμή κατάλαβαν ότι το συμπλήρωμα του Ιουδαϊκού Πάσχα ήταν το Πάσχα του Χριστού και μόνον όσοι πίστευαν στο Χριστό θα το εόρταζαν. Γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι το χριστιανικό Πάσχα στην αρχή του χριστιανισμού εορταζόταν κάθε εβδομάδα την Κυριακή την Ημέρα του Κυρίου στις κατοικίες των χριστιανών. Με την πάροδο του χρόνου θα υπάρχει για τους χριστιανούς και ο ετήσιος εορτασμός του Πάσχα που δίνει νέο περιεχόμενο στο Ιουδαϊκό Πάσχα. Και αυτό για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον διότι οι χριστιανοί, μετά τη «Σύνοδο της Ιόππης» που έκαναν οι Φαρισαίοι το έτος 70 μ.Χ. μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ και τη διασπορά τους, δεν μπορούσαν πλέον να παίρνουν μέρος στις εορτές των Εβραίων, καθόσον θεωρούνταν αποστάτες του Μωσαϊκού Νόμου και της Εβραϊκής καταγωγής και οι οποίοι δεν είχαν τίποτε να κάμουν με την εβραϊκή θρησκεία και διότι το Ιουδαϊκό Πάσχα όπως είπαμε ήταν και μια εθνική εορτή για τους Εβραίους.
Εξ’ άλλου από το 49 μ.Χ. που έγινε η Σύνοδος των Αποστόλων στην Ιερουσαλήμ, αποφασίστηκε ότι ο μόνος Σωτήρας των ανθρώπων ήταν ο Χριστός, το Πάσχα μας έλεγε ο Απόστολος των Εθνών είναι ο Χριστός σταυρωμένος και αναστημένος. Οι Εβραίοι γιόρταζαν την απελευθέρωσή τους από τη σκλαβιά και περίμεναν ένα πολιτικό Μεσσία, οι χριστιανοί γιορτάζουν την απελευθέρωσή τους από την αμαρτία και το θάνατο, ενώνονται με το σταυρωμένο και αναστημένο Χριστό για να μοιραστούν μαζί του την αιώνια ζωή. Εκείνο που εορτάζουν την Κυριακή στη Θεία Ευχαριστία θα εορτάζουν και επίσημα μια φορά το χρόνο την ημέρα που εορταζόταν το Ιουδαϊκό Πάσχα. Μπορούμε να πούμε ότι το ετήσιο Ιουδαϊκό Πάσχα αντικαταστάθηκε ή μάλλον συμπληρώθηκε από το χριστιανικό Πάσχα.
Ήδη από το 2ο μ.Χ. αιώνα θα εμφανιστούν οι πρώτες διαφορές ουχί για την έννοια του ετήσιου Πάσχα, αλλά σε ότι αφορά την ημερομηνία. Διότι είναι γνωστό ότι το Πάσχα των Εβραίων, παρά το ότι γιορταζόταν στις 14 του Νισσάν, εντούτοις δεν έπεφτε σε σταθερή ημέρα της εβδομάδας. Το θέμα αυτό δημιούργησε διαφωνίες και το οποίο οι ιστορικοί ονομάζουν «το πρόβλημα του Πάσχα». Δεν είναι της στιγμής να αναφερθούμε στις διάφορες γνώμες ή και αιρέσεις που δημιουργήθηκαν. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι η Εκκλησία στη Σύνοδο της Νικαίας το 325 μ.Χ. όρισε τον τρόπο που πρέπει να εφαρμοστεί για τον προσδιορισμό της ημερομηνίας του ετήσιου Πάσχα. «Το ετήσιο Πάσχα πρέπει να εορτάζεται την Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία». Όμως και εδώ δεν θα εκλείψουν οι δυσκολίες, μια των οποίων είναι πότε θα εορταστεί το χριστιανικό Πάσχα αν η Πανσέληνος πέσει Κυριακή, δηλ. το Ιουδαϊκό Πάσχα. Θα εορταστούν μαζί, ή πρώτο το Ιουδαϊκό και μετά το χριστιανικό;
Η μεγάλη όμως διαφορά στον προσδιορισμό της ημερομηνίας του ετήσιου Πάσχα θα υπάρξει με την αλλαγή του ισχύοντος μέχρι τότε Ιουλιανού ημερολογίου του 1583 από το Γρηγοριανό. Το τελευταίο αυτό ημερολόγιο που αστρονομικά θεωρείται πιο σωστό από το Ιουλιανό, προηγείται κατά 13 ημέρες του Ιουλιανού και έτσι η εαρινή ισημερία συμβαίνει 13 ημέρες ενωρίτερα. Επίσης άλλη διαφορά των δύο αυτών ημερολογίων είναι η ηλικία της Σελήνης, για τον προσδιορισμό της Πανσελήνου: η Σελήνη, σύμφωνα με το Ιουλιανό είναι γηραιότερη κατά τρεις ημέρες. Πρέπει να πούμε ότι στον υπολογισμό του Πάσχα η Καθολική Εκκλησία βασίζεται στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο, ενώ η Ορθόδοξη Εκκλησία στο Ιουλιανό. Πρέπει να πούμε επίσης ότι υπάρχει και μια άλλη διαφορά όταν η πανσέληνος πέσει να είναι Κυριακή. Η Καθολική Εκκλησία εορτάζει το Πάσχα κατ’ αυτήν την ημέρα, ενώ η Ορθόδοξη Εκκλησία θα το εορτάσει την επόμενη Κυριακή διότι το χριστιανικό Πάσχα πρέπει να εορτάζεται μετά το Εβραϊκό. Επομένως οι δύο Εκκλησίες δεδομένων αυτών των διαφορών, συνεορτάζουν το ετήσιο Πάσχα μόνον όταν η πανσέληνος πέσει μετά τις 3 Απριλίου και στις ημέρες Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη. Αν η πανσέληνος πέσει μετά τις 3 Απριλίου Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, η διαφορά θα είναι μια εβδομάδα και εορτάζει πάντοτε πρώτη η Καθολική Εκκλησία. Εάν η Πανσέληνος πέσει μεταξύ 21 Μαρτίου και 3 Απριλίου, η διαφορά θα είναι γύρω στον ένα μήνα.
Όπως είναι γνωστό, οι Μαρωνίτες της Κύπρου εορτάζουν το ετήσιο Πάσχα τους σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, δηλ. συνεορτάζουν το Πάσχα με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Και αυτό κατόπιν απόφασης της Αγίας Έδρας όπως οι καθολικές μειονότητες να εορτάζουν το Πάσχα με τις πλειονότητες. Όπως εξηγήσαμε πιο πάνω, το Πάσχα πάντοτε για τους χριστιανούς είναι η ανάμνηση και συμμετοχή στη Σταύρωση και στην Ανάσταση του Χριστού, που επιτυγχάνεται με την κοινωνία στη Θεία Λειτουργία. Με απλά λόγια, κάνω Πάσχα όταν αναστηθεί η ψυχή μου από την αμαρτία με τη μετάνοια και την εξομολόγηση και όταν κοινωνούμε του Σώματος και του Αίματος του Αναστημένου Ιησού. Αφού πιστέψαμε στον Ιησού Χριστό, ενωθήκαμε στη Σταύρωση και την Ανάστασή του όταν βαπτιστήκαμε, δηλ. εορτάσαμε το πρώτο Πάσχα μας και κάθε φορά που κοινωνούμε του Σώματος και του Αίματος του Χριστού επαναλαμβάνουμε τον εορτασμό. Επομένως η Καθολική Εκκλησία για να βοηθήσει τους πιστούς της να εορτάσουν το Πάσχα όπως πρέπει και με τρόπο χριστιανικό και μαρωνίτικο, δηλ. να λαμβάνουν μέρος στις τελετές των Παθών, της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού και να κοινωνήσουν του Σώματος και του Αίματος του Χριστού, συστήνει στη μειονότητα να εορτάζει το Πάσχα με την πλειοψηφία. Έλαβε υπόψη ότι το Πάσχα είναι και κοινωνική εορτή και ότι οι Μαρωνίτες ζουν και εργάζονται μαζί με τους Ορθόδοξους, ότι τα παιδιά τους φοιτούν σε σχολεία που η πλειονότητα είναι τα ορθόδοξα παιδιά, είναι πιο εύκολο να κάμουν τα μαρωνίτικα πασχαλινά τους καθήκοντα την ημέρα του ετήσιου Πάσχα της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Οι Μαρωνίτες της Κύπρου δέχθηκαν με υπακοή την προτροπή της Αγίας Έδρας για τον συνεορτασμό του Πάσχα με τους Ορθόδοξους αδελφούς τους και απόδειξη αυτού είναι η πλήρης συμμετοχή και αθρόα συρροή στις Εκκλησίες τους, τις άγιες ημέρες του Πάσχα, στις τελετές του Πάθους και της Ανάστασης του Σωτήρα, στα μυστήρια της Μετάνοιας και Εξομολόγησης, στην Πασχαλινή Κοινωνία. Παραμένει όμως βαθιά στη ψυχή τους η επιθυμία να επιστρέψουν στα χωριά τους και στις Εκκλησίες τους, στα μοναστήρια και ξωκλήσια τους για να ηχήσουν οι πασχαλινές καμπάνες και να ακουστεί παντού ότι οι Μαρωνίτες εορτάζουν το Πάσχα τους στη γη των πατέρων τους, σύμφωνα με τα ήθη και τις μακραίωνες παραδόσεις τους. Αυτή θα είναι η πραγματική ανάσταση για τους Μαρωνίτες.
