Συνέντευξη του Διευθυντή του Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής του Γερμανικού Ογκολογικού Κέντρου Δρα Αλέξη Βραχίμη στον Τύπο των Μαρωνιτών.
- «Ήταν χρέος μου η επιστροφή στην πατρίδα, για να συμβάλω και να προσφέρω υπηρεσίες που δεν προσφέρονταν προηγουμένως»
- «Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματά της πυρηνικής ιατρικής τα τελευταία χρόνια είναι το «theranostics» που επιτρέπει με τεράστια ακρίβεια τη στόχευση και θεραπεία εστιών καρκίνου που έχουν εντοπιστεί μέσω της διάγνωσης»
- «Έπρεπε να μεγαλώσω για να κατανοήσω πόσο σημαντική ήταν η επιθυμία του παππού μου να παραμείνει στον Ασώματο και πόσο περήφανος πρέπει να νιώθω για τον καθημερινό αγώνα που έδινε»
Ο Δρ. Αλέξης Βραχίμης, Πυρηνικός Ιατρός και Διευθυντής του Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής στο Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο, μίλησε στους συντάκτες του «Τ» για τη συμβολή της πυρηνικής ιατρικής στην υγεία και ειδικότερα για τον καρκίνο του θυροειδούς, καθώς και για τις πρωτοποριακές θεραπείες που έχουν ήδη ξεκινήσει. Εξηγεί τους λόγους που επέλεξε την πυρηνική ιατρική και αναφέρει ότι επέστρεψε στην Κύπρο έπειτα από 17 χρόνια στη Γερμανία, με στόχο να συμβάλει στη δημιουργία του Γερμανικού Ογκολογικού Κέντρου και να είναι σε θέση να προσφέρει στους Κύπριους πολίτες υπηρεσίες που δεν τους προσφέρονταν προηγουμένως. Ερωτηθείς για το μέλλον της προσπάθειας για επιστροφή στα Μαρωνίτικα χωριά, τονίζει ότι υπάρχει ελπίδα, παραπέμποντας στο παράδειγμα των χωριών της Καρπάσιας και του Κορμακίτη που αναπτύσσονται συνεχώς. Θυμάται τις επισκέψεις του με την οικογένειά του στον Ασώματο από όπου κατάγεται, κάθε Κυριακή, για να δει τον παππού Βραχίμη και δηλώνει δίχως περιστροφές ότι θα επέστρεφε εάν του δινόταν η ευκαιρία σε έναν ελεύθερο Ασώματο και θα το έπραττε αυτό για τα παιδιά του.
- Εκείνο που κάνει εντύπωση από την πρώτη στιγμή γιατρέ, είναι η απόφαση σας να επιστρέψετε για να εργαστείτε στην Κύπρο, σε μια εποχή που πολλοί νέοι επιστήμονες μας επιλέγουν την παραμονή τους στο εξωτερικό μετά τις σπουδές τους. Τι είναι εκείνο που σας έπεισε να επαναπατριστείτε, ιδίως μετά από μια λαμπρή καριέρα στη Γερμανία;
Κατ’ αρχάς, η Γερμανία, όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, δεν έχουν για μας σήμερα τη χροιά της ξενιτιάς που υπήρχε παλαιότερα. Και σίγουρα, εγώ δεν ένιωσα ποτέ μου ξένος ή καταπιεσμένος εκεί. Ομοίως, ήδη εδώ στο Κέντρο μας, βιώνουμε και την αντιστροφή μιας παλιάς πραγματικότητας: γινόμαστε και εμείς σημείο αναφοράς για επιστήμονες, καταξιωμένους καθηγητές που συμμετέχουν σε προγράμματά μας, ακόμα και ασθενείς που μας εμπιστεύονται. Όμως, για να σας απαντήσω, υπάρχει για κάθε άνθρωπο πιστεύω, ο νόστος της πατρίδας. Όταν αυτός συνδυάζεται και με επαγγελματική ανέλιξη, η απόφαση της επιστροφής είναι εύκολη. Στην περίπτωσή μου το ΡΕΤ/CΤ ήταν βασικά ο λόγος που με έκανε να επιλέξω την πυρηνική ιατρική. Έχοντας δουλέψει 10 χρόνια και με 4 γενιές μηχανημάτων ΡΕΤ/CΤ σε μια από τις μεγαλύτερες πανεπιστημιακές κλινικές της Γερμανίας, θεώρησα χρέος μου την επιστροφή μετά από 17 χρόνια στην πατρίδα μου με τον καθηγητή Ζάμπογλου, για να συμβάλω στη δημιουργία του Κέντρου, ώστε να είμαστε σε θέση να προσφέρουμε στους συμπατριώτες μας υπηρεσίες τις οποίες δικαιούνται και δεν προσφέρονταν μέχρι εκείνη τη στιγμή.
- Τι σημαίνει πυρηνική ιατρική και ποια εν συντομία τα πλεονεκτήματα της έναντι άλλων μεθόδων;
Ο κλάδος της ιατρικής στον οποίο γίνεται χρήση μικρών ποσοτήτων ραδιενεργών ουσιών για διαγνωστικούς σκοπούς, όπως είναι το PΕΤ/CT, αλλά και θεραπευτικούς, όπως είναι ο καρκίνος του θυρεοειδούς. Το μεγαλύτερό της πλεονέκτημα είναι ότι επιτυγχάνεται μια στοχευμένη απεικόνιση σε μοριακό επίπεδο. Αυτό, σε πολλές περιπτώσεις επιτρέπει τη διάγνωση ή και σε άλλες, θεραπεία παθολογιών πριν αυτές αλλοιώσουν τη φυσιολογική ανατομία, δηλαδή πριν γίνουν ορατές με την κλασική απεικόνιση.
- Πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η πυρηνική ιατρική και ποιες οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον και τους ανθρώπους που είναι κοντά;
Όπως είπε και ο Παράκελσος- πατέρας της τοξικολογίας- «η δόση κάνει το δηλητήριο». Έτσι, οι πλείστοι συνάνθρωποί μας ακούγοντας «ραδιενέργεια» φέρνουν στο μυαλό τους τις καταστροφές στο Τσερνομπίλ, στη Φουκουσίμα ή και τη δολοφονία με τη χρήση ραδιενεργού πολωνίου μυστικών πρακτόρων, ενώ ταυτόχρονα αγνοούν τη ραδιενέργεια που υπάρχει στον καπνό του τσιγάρου, στον αέρα που αναπνέουμε και στο περιβάλλον στο οποίο είμαστε καθημερινά εκτιθέμενοι. Η ραδιενέργεια υπάρχει στον κόσμο από τη δημιουργία του. Στην πυρηνική ιατρική, ακολουθώντας το αξίωμα «As Low As Reasonably Achievable» (δηλαδή «όσο χαμηλά είναι λογικά εφικτό») και ζυγίζοντας πάντα το πιθανό όφελος κάθε ασθενούς ξεχωριστά, με τον «κίνδυνο» στον οποίο υποβάλλεται, λαμβάνουμε την απόφαση για τη βέλτιστη προσέγγιση. Περαιτέρω, λόγω της αυστηρότατης ευρωπαϊκής νομοθεσίας, η οποία ισχύει και στη χώρα μας, εκμηδενίζεται λόγω των κανόνων ακτινοπροστασίας και ο όποιος κίνδυνος για τον υπόλοιπο πληθυσμό και το περιβάλλον.
- Το PΕΤ/CT είναι το πρώτο στην Κύπρο;
Είναι το πρώτο στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το δύσκολο δεν είναι το PΕΤ/CT, μια τεχνολογία η οποία ξεκίνησε να μπαίνει στην ιατρική πράξη στην Ευρώπη στα μέσα της προηγουμένης δεκαετίας, αλλά τα ραδιοφάρμακα γιατί έχουν πολύ περιορισμένο χρόνο ζωής, για αυτό ιδανικά πρέπει να παράγονται στο σημείο όπου χορηγούνται. Καταφέραμε για πρώτη φορά στα ιστορικά της Κύπρου, να παραχθεί εδώ τον Σεπτέμβριο του 2017 ραδιενέργεια στο κυκλοτρόνιο που διαθέτουμε στις εγκαταστάσεις μας, με τις πλέον ασφαλείς συνθήκες ακτινοπροστασίας.
- Ποια είναι η ιδιομορφία του PET/CT; Είναι μια μέθοδος η οποία χρησιμοποιείται μόνο για καρκινικές καταστάσεις;
Το PET/CT είναι μια μοναδική απεικονιστική, μη επεμβατική μέθοδος υβριδικής απεικόνισης, που συνδυάζει την τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων και την αξονική τομογραφία, προσφέροντας ανατομικές και μεταβολικές πληροφορίες ταυτόχρονα. Στο 90% των περιπτώσεων εφαρμόζεται για κακοήθειες και σε 10% για άλλες ενδείξεις όπως για παράδειγμα διάφορες νευρολογικές καταστάσεις ή λοιμώξεις, όπου η συγκεκριμένη εξέταση μπορεί να βοηθήσει. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων γίνεται χρήση ραδιενεργούς γλυκόζης, η οποία λόγω του υψηλού αναερόβιου μεταβολισμού των καρκινικών κυττάρων συγκεντρώνεται και παγιδεύεται εντός αυτών, επιτρέποντας την ανίχνευσή τους ανεξάρτητα από τις αλλοιώσεις σε μορφολογικό επίπεδο. Υπάρχει όμως ένα εύρος ραδιοφαρμάκων με επιβεβαιωμένη δράση, όπως το PSMA για τον καρκίνο του προστάτη. Περιληπτικά, το PET/CT ενδείκνυται τόσο για διάγνωση όσο και για σταδιοποίηση, ανταπόκριση σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, αλλά και μετέπειτα παρακολούθηση και για αποκλεισμό υποτροπής της νόσου σε διαφόρους καρκίνους.
- Ποια η σημασία του;
Η ιατρική στις μέρες μας προχωρεί προς την εξατομικευμένη θεραπεία, έτσι και η ογκολογία. Το ΡΕΤ/CΤ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της εξέλιξης εφόσον έχοντας αυτό στη φαρέτρα του ο θεράπων ιατρός μπορεί να σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για τη νόσο και να αντιδράσει έγκαιρα. Έτσι αποφεύγονται αχρείαστες και αναποτελεσματικές θεραπείες, τοξικότητα και έξοδα.
- Τι προσφέρει η πυρηνική ιατρική στην ογκολογία; Σε ποιο βαθμό χρησιμοποιείται σήμερα στον τομέα αυτό;
Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματά της των τελευταίων χρόνων είναι το «theranostics», που επιτρέπει με τεράστια ακρίβεια τη στόχευση και θεραπεία εστιών καρκίνου που έχουν εντοπιστεί μέσω της διάγνωσης. Το ραδιενεργό ιώδιο χρησιμοποιείται για τον θυρεοειδή από το 1941. Είναι και θα παραμείνει το πιο στοχευμένο όπλο για τον καρκίνο του θυρεοειδούς. Σιγά – σιγά μπορεί κάποιος να αναπτύξει στα εργαστήρια έναν ιχνηθέτη, ο οποίος θα προσφέρει στοχευμένη θεραπεία για άλλους καρκίνους. Κλασικό παράδειγμα των τελευταίων χρόνων είναι το PSMA, το οποίο είναι εξειδικευμένο για τον καρκίνο του προστάτη. Είναι πειραματικές θεραπείες που ήδη ξεκινήσαμε να προσφέρουμε τον περασμένο μήνα για συγκεκριμένους ασθενείς στους οποίους έχουν αποτύχει όλες οι άλλες ενδεικνυόμενες θεραπείες.
- Είναι γνωστό ότι η συνεργασία σας με το κράτος πέρασε από διάφορες διακυμάνσεις. Πώς ήταν η διαδικασία;
Δεν μπορεί να πει κάποιος ότι ήταν ομαλή. Είναι κατανοητό πως οτιδήποτε καινούργιο που αναταράσσει τα νερά δημιουργεί ανησυχία. Θεωρήσαμε σωστό να μην αντιδράσουμε και να μείνουμε προσηλωμένοι στη δουλειά μας. Στόχος μας είναι να προσφέρουμε όσον το δυνατόν πιο ποιοτικές υπηρεσίες. Ελπίζουμε ότι ο Κύπριος ασθενής σιγά – σιγά θα μας αξιολογήσει σωστά και θα σχηματίσει ο ίδιος μια άποψη για το Κέντρο.
- Οι ασθενείς εμπιστεύονται εύκολα ένα νέο Κέντρο;
Υπάρχει θετική διάθεση. Τα προβλήματα είναι γνωστά και ελπίζουμε να ξεπεραστούν. Ο Κύπριος ασθενής έχει αρκετές ανασφάλειες. Κάποιες φορές προσπαθεί να πληροφορηθεί μέσω γνωστών, που μπορεί όμως να είναι παραπληροφορημένοι, έτσι η πληροφορία που φτάνει κοντά του είναι αρκετά στρεβλωμένη. Και η αναζήτηση μέσω διαδικτύου είναι ιδιαίτερα επίφοβη επειδή υπάρχουν και πληροφορίες που δεν ευσταθούν. Στο εξωτερικό λειτουργούσαν πολύ καλά οι σύνδεσμοι για συγκεκριμένο νόσημα, όπου ο ασθενής έπαιρνε εξειδικευμένες απαντήσεις στα ερωτήματά του. Στην Κύπρο έχουμε συνδέσμους, αλλά όχι για όλα τα νοσήματα.
- Θα ενταχθεί στο ΓεΣΥ το Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο;
Ήδη από την αρχή προσφέρονται ορισμένες υπηρεσίες του Κέντρου στους δικαιούχους του ΓεΣΥ. Ελπίζουμε ότι σιγά σιγά θα προστεθούν ακόμα παραπάνω. Γενικά είμαι υπέρ, του ο κάθε ασθενής να δέχεται την καλύτερη φροντίδα, ανεξαρτήτως της οικονομικής του κατάστασης. Είμαι υπέρ, του συστήματος υγείας εφόσον τεθεί με τους σωστούς όρους.
- Αυξάνονται τα περιστατικά καρκίνου και γιατί;
Ναι, δυστυχώς αυξάνονται και υπολογίζεται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω. Είναι δύσκολη να απαντήσουμε γιατί. Ένας λόγος που αυξάνονται τα περιστατικά είναι ότι αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής αλλά και βελτιώθηκε η θεραπεία των καρκινοπαθών. Ακόμα εξελίχθηκαν πολύ οι μέθοδοι διάγνωσης. Το πολύ ευχάριστο όμως είναι ότι η θνητότητα παρουσιάζει μείωση.
- Ποιο λάθος επαναλαμβάνουν οι άνθρωποι σε σχέση με την υγεία τους; Ποιος ο ορισμός της έννοιας «πρόληψη» για σας και πως επιτυγχάνεται νομίζετε;
Από τους αναμφισβήτητους αναστρέψιμους παράγοντες κίνδυνου είναι το κάπνισμα και η παχυσαρκία, που δυστυχώς στην Κύπρο μαστίζουν. Πρόληψη είναι να μειώνουμε τους παράγοντες κίνδυνου, λόγου χάριν διακοπή του καπνίσματος. Ακόμα, θέση ίσως αποκτά και το εμβόλιο κατά του HPV. Πέραν αυτών όμως πρέπει να ακολουθούμε τις υποδείξεις για έγκαιρη διάγνωση όπως είναι η μαστογραφία και το τεστ Παπανικολάου για τις γυναίκες, η εξέταση του προστάτη για τους άντρες και η κολονοσκόπηση.
- Πόσο δύσκολο είναι να ασχολείσαι με τον καρκίνο; Λέτε όλη την αλήθεια στους ασθενείς; Πως αντιμετωπίζετε την αντίδραση τους;
Δύσκολο, αλλά αντλούμε από τους ίδιους τους ασθενείς μας πολλή δύναμη για να συνεχίζουμε. Ειδικά τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν απίστευτη ψυχική δύναμη. Εγώ είμαι της άποψης ότι πάντα πρέπει να λέγεται η αλήθεια στον ασθενή. Πολλές φορές ήλθα σε αντιπαράθεση με συγγενείς ασθενών που μου ζήτησαν να μην του πούμε τι έχει. Αν θέλουμε να δείχνουμε σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή πρέπει ο ιδιοκτήτης εκείνης της ζωής να ξέρει τι του γίνεται, για να επιλέξει ο ίδιος τι να κάνει.
- Όταν είσαι εξοικειωμένος με τον θάνατο βλέπεις διαφορετικά τη ζωή;
Ναι, πολύ διαφορετικά. Βλέπεις κάθε μέρα ότι πολλά πράγματα που θεωρούμε δεδομένα δεν είναι τόσο δεδομένα και πολλά που τους δίνουμε αξία δεν είναι τόσο σημαντικά. Όσο περνά ο καιρός βγαίνεις από αυτόν τον υλισμό και επικεντρώνεσαι στις πραγματικές αξίες της ζωής. Μακάρι να μπορούσε να γίνει αντιληπτό από όλους μας.
- Υπάρχει γενικότερα η εντύπωση γιατρέ στους Μαρωνίτες, ότι έχουν αυξηθεί κατά πολύ τα περιστατικά καρκίνου που εντοπίζονται στα μέλη της κοινότητας. Γνωρίζετε εάν μπορεί να υπάρχουν ιδιαίτεροι λόγοι για αυτό ή απλά συνδέεται το γεγονός με την γενικότερη αύξηση των περιστατικών καρκίνου που παρουσιάζεται στην Κύπρο;
Χωρίς να γίνει κάποια εμπεριστατωμένη μελέτη και ανάλυση των δεδομένων είναι δύσκολο να απαντηθεί η ερώτηση. Αυθόρμητα όμως θα απαντούσα αρνητικά, ότι δηλαδή δεν υπάρχει κάποια μεγαλύτερη αύξηση σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Απλά η αύξηση αυτή ακολουθεί την δυστυχώς αυξητική τάση που καταγράφεται διεθνώς (και στην Κύπρο). Ίσως λόγο του ότι η μαρωνιτική κοινότητα είναι αρκετά δεμένη, η μεταφορά της πληροφορίας από στόμα σε στόμα σε μια πιο «κλειστή» κοινωνία γίνεται πολύ πιο εύκολα και τα δυσάρεστα νέα κυκλοφορούν, δημιουργώντας αυτή την μάλλον ψευδή εντύπωση.
- Γνωρίζουμε ότι έχετε μια ιδιαίτερη σχέση με τις ρίζες σας στον Ασώματο. Ο παππούς σας ήταν μέχρι πριν λίγα χρόνια εγκλωβισμένος εκεί δίνοντας τον δικό του αγώνα. Μιλήστε μας λίγο για αυτή τη σχέση σας με το χωριό σας.
Ειδικά στα παιδικά μου χρόνια ήμουν αρκετά συνδεδεμένος με το χωριό. Θυμάμαι τις Κυριακές ειδικά, που πηγαίναμε οικογενειακώς στον Ασώματο να δούμε τον παππού τον Βραχίμη, τον οποίο με τεράστια χαρά κάθε φορά αντικρύζαμε, καθώς και τις μετέπειτα «εξορμήσεις» μας στον Βαβυλά για φαγητό σε μια ταβέρνα της αρεσκείας του. Θυμάμαι ακόμα τον πατέρα μου να αναπολεί στα παιδικά του χρόνια και να εξιστορεί αναμνήσεις για την ζωή στο χωρίο και για το πόσο «εξελιγμένος» ήταν ο Ασώματος για τα δεδομένα της εποχής. Δύσκολο τότε σαν παιδί να αντιληφθώ και να δεχτώ γιατί ο παππούς έπρεπε να «μείνει» πίσω. Έπρεπε να μεγαλώσω για να κατανοήσω πόσο σημαντική ήταν αυτή του η στάση και πόσο περήφανος πρέπει να νιώθω για τον καθημερινό αγώνα που έδινε.
- Πως βλέπετε τα πράγματα σήμερα; Βλέπουμε την ηγεσία της κοινότητας να καταβάλλει πολλές προσπάθειες για διάσωση των χωριών μας. Τι τους συμβουλεύετε; Πιστεύετε ότι υπάρχει ελπίδα;
Βεβαίως υπάρχει ελπίδα και αυτό φαίνεται αδιαμφισβήτητα και στο παράδειγμα άλλων χωριών μας, που τα τελευταία χρόνια βιώνουν περιόδους αναγέννησης. Θεωρώ όμως ότι είναι εξίσου σημαντικό να καθοριστεί και το πλαίσιο στο οποίο μπορεί να γίνει ο «επαναπατρισμός» μας, μη παραλείποντας και αναγνωρίζοντας την πολυπαραμετρική στήριξη που είχαμε από τις εκάστοτε κυπριακές κυβερνήσεις.
- Θα πηγαίνατε να ζήσετε ποτέ σε ένα ελεύθερο Ασώματο;
Ναι θα το έκανα. Όχι τόσο για εμένα, όσο για τα παιδιά μου. Θεωρώ ότι η ζωή στο χωριό, την οποία εγώ προσωπικά δεν έζησα, είναι ένα σχολείο το οποίο προσφέρει πάρα πολλά στην ορθή διαπαιδαγώγηση και ανθρώπινες αξίες. Ακόμα, είναι γεμάτη από ουσιαστικές και αυθεντικές εμπειρίες καθώς και ένας από τους πιο σημαντικούς τρόπους για διαιώνιση της παράδοσης μας, η οποία τόσο πολύ κινδυνεύει στις μέρες μας.
- Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στις νεότερες κυρίως γενιές των Κυπρίων;
Να ψάξουν αρκετά μέχρι να βρουν αυτό που τους κάνει ευτυχισμένους και μετά να το κυνηγήσουν ακούραστα με όλη τους την δύναμη μακριά από «πρέπει».
*Η φωτογραφία ανήκει στο Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο.
